Linux Sistem Ve Ağ Dökümantasyonu

ls komutu bilenler için linux 101 konularımıza Sistem ve ağ dökümantasyonu konusu ile devam ediyoruz.

Linux sistem döküman tipleri
Temel olarak bir Linux sisteminde üç çeşit döküman kaynağı vardır: kılavuz sayfaları (manual pages),bilgi sayfaları (info pages) ve /usr/share/doc içinde bulunan uygulamalar ile gelen dökümanlar. Bubölümde, dışarıdan yardım almadan önce bu üç kaynağı nasıl inceleyeceğimizi ve onlardan nasıl yararlanabileceğimizi göreceğiz.

Kılavuz sayfaları
Kılavuz dosyaları, ya da ”man sayfaları” UNIX ve Linux referans dökümanlarının temellerini oluşturur.İdeali herhangi bir komut, konfigürasyon dosyası veya kütüphane dosyası hakkında man sayfasına bakarak bilgi edinebilmenizdir. Pratikte ise Linux özgür bir yazılımdır ve bazı man sayfaları daha yazılmamış veya çok önceden yazılmış olup güncelliğini yitirmiş olabilir. Yine de man dosyaları yardıma ihtiyacınız olduğunda ilk bakılması gereken adreslerdir. Bir man sayfasına ulaşmak için basitçe man ve istediğiniz başlığı yazın. Ekrana çıkan dökümandan çıkmak için q’ya basmanız gerekir. Mesela ls komutu hakkında bilgi almak için:

$man ls

yazmanız gerekir.

Kılavuz sayfaları, devamı
Bir man sayfasının planını bilmek ihtiyacınız olan bilgiye hızlıca ulaşmanıza yardımcı olabilir. Bir man sayfasında genellikle aşağıdaki bölümleri bulacaksınız:
NAME Komutun ismi ve bir satırlık açıklaması
SYNOPSIS Komutun nasıl kullanılacağı
DESCRIPTION Komutun fonksiyonalitesi hakkında derinlemesine açıklama
EXAMPLES Komutun nasıl kullanılacağına yönelik öneriler
SEE ALSO İlgili başlıklar (genellikle man sayfaları)

Kılavuz sayfa bölümleri
Kılavuz sayfalarını içeren dosyalar, /usr/share/man (bazı eski sistemlerde ise /usr/man) dizininde bulunur. Bu dizindeki kılavuz sayfalarının yapılandırılması aşağıdaki gibidir.
man1      Kullanıcı Programları
man2      Sistem Programları
man3      Kütüphane fonksiyonları
man4      Özel dosyalar
man5      Dosya biçimleri
man6      Oyunlar
man7     Çeşitli, diğer

Çoklu kılavuz sayfaları
Bazı başlıklar birden fazla bölümde bulunur. Bunu göstermek için, bir başlık için varolan tüm kılavuz sayfalarını gösteren whatis komutunu kullanalım:

$ whatis printf
printf (1)      - format and print data
printf (3)      - formatted output conversion

Bu durumda, man printf doğrudan bölüm 1 de bulunan sayfaya gidecektir (”User Programs”). Eğer bir C programı yazıyor olsaydık bölüm 3’deki sayfa daha fazla ilgimizi çekerdi (”Library functions”). Özel bir bölümdeki bir kılavuz sayfasını komut satırında belirterek çağırabiliriz. printf(3) için şunu yazabiliriz:

$ man 3 printf

Doğru kılavuz sayfayı bulmak
Kimi zaman verilen başlık için doğru kılavuz sayfayı bulmak zordur. Bu durumda man -k kullanarak kılavuz sayfaların NAME bölümününde arama yapabilirsiniz. Bunun bir altdizi aramasi olduğuna dikkat edin. Dolayısıyla man -k ls benzeri bir komut, çok fazla çıktı verecektir. Bir örnekle bunu görelim:

$ man -k manual
Gnome (1) [gnomine]   - manual page for Gnome gnomine 1.4.0.4
apropos (1)           - search the manual page names and descriptions
c2man (1)             - generate manual pages from C source code

apropos ile ilgili herşey
Bu örnek aslında birden fazla şey anlatıyor! Öncelikle, apropos komutu man -k ile tam olarak aynı işi yapar. (Bir sır olarak, man -k komutu verdiğinizde arka tarafta apropos komutunun çalıştığını söyleyelim)
İkinci önemli nokta ise makewhatis komutu. Bu komut Linux sistemindeki tüm kılavuz sayfaları tarar, whatis ve apropos komutlarının veritabanını oluşturur. Genellikle, bu iş, root tarafından periyodik olarak tekrarlanır ve veritabanlarının güncel tutulması sağlanır:

# makewhatis

”man” komutu ile ilgili daha fazla bilgi alabilmek için kılavuz sayfasına bakabilirsiniz:

$ man man

Kılavuz Yolu (MANPATH)
man programı, başlangıç olarak ilgili sayfaları /usr/share/man, /usr/local/man, /usr/X11R6/man, ve bir ihtimal /opt/man dizinlerinde arar. Bazı durumlarda, bu bakılacak yollara yeni bir tane dahe eklemek gerekebilir. Bunun için, /etc/man.conf dosyasını, bir yazı editörüyle açıp, aşağıdaki gibi bir satır eklemek yeterlidir:

MANPATH /opt/man

Bu ekleme ile, /opt/man/man dizini altındaki kılavuz sayfalarda bulunacaktır. Ama bu yeni kılavuz sayfalarını whatis komutunun veritabanına eklemek icin makewhatis komutunu yeniden çalıştırmak gerektiğini unutmayın.

GNU bilgisi
Kılavuz sayfalarının bir eksiği, yardımlı metinleri (hypertext) desteklememeleri. Bu durumda, bir dosyadan diğerine kolaylıkla atlamak mümkün olmuyor. Bunu farkeden GNU uzmanları, yeni bir dokümantasyon yöntemi geliştirdiler: ”info” (bilgi) sayfaları. Birçok GNU programı artık info sayfaları biçiminde
kapsamlı bir dokümantasyonla geliyor. info sayfalarını okumaya ”info” komutuyla başlayabilirsiniz:

$ info

info komutunun bu sekilde kullanılması, sistemde ulaşılabilen sayfaların bir indeksini getirir. Bu çıktının içinde ok tuşlarıyla hareket edebilir, yıldız simgesi ile işaretlenmiş olan bağlantıları enter tuşuyla izleyebilir, ya da q tuşu ileçıkabilirsiniz. Buradaki tuşlar Emacs’deki gibidir, dolayısıyla Emacs editörüne alışkınsanız, işlemlerinizi kolayca yapabilir, yönünüzü rahatlıkla belirleyebilirsiniz.Komut satırından özel bir info sayfası da çağırabilirsiniz:

$ info diff

info sayfaları hakkında daha fazla bilgi elde etmek isterseniz, info sayfasini okumanızı öneririm. Şu ana kadar bahsettiğimiz temel kullanım yöntemleriyle, bu işi basitçe yapabilirsiniz:

$ info info
/usr/share/doc

Linux sisteminizde son bir yardım kaynağı daha var. Çoğu programlar, farkli formatlardaki ek belgelerle dağıtılıyor. Bu formatlardan bazıları, düzyazı (text), PDF, PostScript, HTML vb. dir. Sisteminizdeki /usr/share/doc dizinine (bazı eski sistemlerde /usr/doc) girdiğinizde, hepsi belli bir uygulamayla gelmiş,
uzunca bir dizin listesi göreceksiniz. Bu dokümanlari incelemek bazı cevherleri ortaya çıkarmanızı da sağlayabilir. Man sayfalarında veya info sayfalarında bulamayacağınız detaylara, ancak bazı eğitmenlerde
veya ilave teknik dokümanlarda rastlayabilirsiniz. Hızlı bir aramayla, okunabilecek ne kadar çok malzeme olduğunu görebilirsiniz.

$ cd /usr/share/doc
$ find . -type f|wc -l

LDP’ye genel bakış
LDP aşağıdaki başlıkları içeriyor:
• Rehberler – geniş kapsamlı kitaplar, örneğin The Linux Programmer’s Guide
• HOWTO kaynakları – konuya özel, derinlemesine kaynaklar, örneğin DSL HOWTO
• SSS (Sıkça Sorulan Sorular) – en sık sorulan sorular ve cevapları, örneğin Brief Linux FAQ
• Kılavuz sayfalar – komutlara özel yardım sayfaları (Linux sisteminizde man komutuyla ulaştığınız dosyaların aynılarıdır).

Hangi bölümde araştırma yapmanız gerektiğini bilmiyorsanız, arama kutularını kullanabilirsiniz. Böylece konu başlığına göre arama yaparak bilgiye ulaşırsınız. LDP bunlara ek olarak Linux Gazette ve LinuxFocus gibi bazı bağlantı ve kaynak listesi de sunuyor. Ayrıca ilgili mail listelerine ve haber arşivlerine de LDP üzerinden ulaşabilirsiniz.

Linux Dökümantasyon Projesi
Sistemde bulunan dokümanlara ek olarak, internet üzerinde de Linux konusunda çok iyi kaynaklara ulaşabilirsiniz. Linux Dokümantasyon Projesi’de, bir grup gönüllünün, bütünleşmiş ve özgür bir Linux dokümantasyon seti oluşturmak için çalışmaya karar vermesiyle başlamış. Bu projenin varoluş amacı, Linux dokümantasyonunun parçalarını, kullanımı ve arama yapılması kolay, ortak bir platformda birleştirmektir. Linux Dökümantasyonu Projesine http://www.linuxdoc.org/ adresinden ulaşabilirsiniz.

Mail Listeleri
Linux geliştiricileri için en önemli ortak çalışma ortamı mail listeleridir. Çoğu zaman projeler, birbirinden çok uzakta yaşayan, neredeyse dünyanın iki ayrı ucundaki kişilerin ortak çalışmasıyla oluşuyor.
Mail listeleri, bu geliştiricilere, proje üzerinde çalışan diğer kişilerle iletişim kurma, tartışma ve bilgi alışverişinde bulunma olanağı sağlıyor. Bu mail listelerinden en bilineni çekirdek geliştiricilerinin ”Linux Kernel Mailing List” adlı listesidir. Adresi: http://www.tux.org/lkml/. Geliştirme ortamına sağladığı desteğin yanısıra, mail listeleri, normal kullanıcılar için de, soru sorma
ve uzman kişilerden veya diğer kullanıcılardan cevap alma aracıdır. Örneğin, farklı Linux dağıtımları, yeni üyelerine destek amacıyla mail listeleri oluşturmuşlardır. Kullandığınız dağıtımın mail listelerine ulaşmak için, dağıtıcınızın web sayfasını kullanabilirsiniz. Yukarıda verdiğimiz adresten, Linux çekirdek geliştiricilerinin listesinde LKML FAQ (Linux çekirdek geliştiricileri mail listesi, Sıkça Sorulan Sorular) kısmını incelerseniz, liste üyelerinin sık sık aynı sorunun sorulmasını pek hoş karşılamadıklarını göreceksiniz. Bu yüzden, sorunuzu listeye göndermeden önce liste arşivlerini incelemeniz daha doğru bir yöntem olacaktır. Dahası, bu yöntem size vakit kazandıracaktır.

Haber grupları
Internet haber grupları, mail listelerinin bir benzeridir ama e-mail yerine NNTP denen (Network News Transfer Protocol) Ağ Haberleri Aktarma İletişim Kuralı temeline dayanır. Haber gruplarına katılmak için slrn veya pan gibi bir NNTP istemcisi kullanmak gerekiyor. Haber gruplarının ilk akla gelen avantajı, sadece istediğiniz zaman tartışmalara katılıyor olmanız.Böylece sizin dışınızda gelişen tartışmalar elektronik posta kutunuzu doldurmuyor.
Genele hitap eden listeler comp.os.linux ile başlar. Listeye LDP’nin sitesinden,
http://www.linuxdoc.org/linux/#ng adresiyle ulaşabilirsiniz.
Mail listeleri gibi, haber grupları da arşivlenir. Populer bir haber grubu arşivi sitesi olarak Deja News örnek gösterilebilir.

Satıcı firmalar ve üçüncü-parti web siteleri
Farklı Linux dağıtımlarının web sitelerinden, güncellenmiş dokümanlar, kurulum talimatları, donanım uyumluluk/uyumsuzluk açıklamaları ve daha birçok konuda destek alınabilir. Örnek siteler:
• Redhat Linux
• Debian Linux
• Gentoo Linux
• SuSE Linux
• Caldera
• Turbolinux

Linux danışmanları
Bazı Linux danışmanları, hem ücretsiz hem de ücretli olarak Linux dokümantasyonu sağlıyorlar. Bu danışmanlardan bazılarını aşağıda görebilirsiniz:
• LinuxCare
• Mission Critical Linux

Yazılım ve donanım sağlayıcıları
Son yıllarda birçok yazılım ve donanım firması, ürünlerine Linux desteğini eklediler. Bu firmaların sitelerinden, hangi donanımların Linux’u desteklediğini, yazılım geliştirme araçlarını, açılmış kaynak kodlarını, bazı donanımların Linux uyumu için hazırlanmış sürücülerini ve daha birçok bilgiyi alabilirsiniz. Bu hareketin örnekleri şöyle sıralanabilir:
• IBM ve Linux
• Compaq ve Linux
• SGI ve Linux
• HP ve Linux
• Sun ve Linux
• Oracle ve Linux

Geliştiricilerin kaynakları
Tüm bunlara ek olarak, bazı yazılım ve donanım firmaları, Linux geliştiricileri ve sistem yöneticileri için çok iyi kaynaklar oluşturmuş durumdalar. Bunların içinde en başarılı olanlardan birisi, yazılım/donanım firması IBM’in developerWorks Linux ortamıdır.

Evet bu Eğitimide burada bitirelim dilerseniz diğer içeriklere arama alanına ”  LS ” Yazmanız yeterli.